Wat heeft de blokkade met de mensenrechten in Cuba te maken?
Cuba een voorbeeldland voor de regio
Niet alleen in Centraal Amerika en de Caraïben maar ook daarbuiten wordt Cuba geroemd om het hoge niveau van gezondheidszorg, onderwijs, cultuur en sport. Cuba kan de sociaal-culturele vergelijking met de 'ontwikkelde' landen doorstaan. Dat is niet zomaar toeval. Al meer dan 60 jaar ontwikkelt de Cubaanse regering een nationaal beleid gericht op de toegankelijkheid van collectieve fundamentele mensenrechten voor alle burgers: gratis toegang tot medische zorg, gratis toegang tot onderwijs van kleuterschool tot universiteit, toegang tot sport en culturele activiteiten. Er worden enorme inspanningen geleverd op het gebied van huisvesting, hoewel nog lang niet alle noden worden gedekt.
Een andere aanduiding dat Cuba het collectieve recht op onderwijs en gezondheid hoog in het vaandel heeft staan, zijn de duizenden Cubaanse leraren en gezondheidswerkers die in tientallen landen een bijdrage aan de sociale zekerheid leveren. Het hoge sociaal-culturele levensniveau van de Cubaanse bevolking is het resultaat van een bewust en doelgericht sociaal beleid. Dit alles ligt niet voor de hand, aangezien Cuba economisch een 'ontwikkelingsland' is en blijft. Met beperkte inkomsten blijft de regering de sociale verworvenheden verdedigen, ondanks de sterke tegenwerking van de Verenigde Staten.
De gevolgen van de VS-blokkade voor de bevolking
Cuba beleeft op dit ogenblik één van zijn moeilijkste economische crisissen. De belangrijkste oorzaak is de VS-blokkade tegen het land. Cuba dat de capaciteit heeft om tot 70 % van de benodigde geneesmiddelen te produceren, komt nu niet verder dan 30 %. Petroleumtankers weigeren Cuba te bevoorraden, uit vrees voor torenhoge boetes. Sinds gewezen president Trump amper een week voor het einde van zijn mandaat Cuba bovendien op de lijst plaatste van landen die het terrorisme steunen, zijn financiële transacties nog moeilijker geworden. Het hoeft geen betoog dat de blokkade een grote impact heeft voor de Cubaanse bevolking: grote tekorten aan geneesmiddelen, stroomonderbrekingen tot 8 uur per dag, sterke prijsstijgingen voor alle basisproducten, lange wachtrijen aan de winkels. Deze gevolgen zijn vandaag ronduit zorgwekkend en inhumaan. De regering Biden handhaaft in zeer grote mate het beleid van de vorige president. In de eerste 14 maanden van de Biden-administratie wordt de economische schade van de blokkade op 6 miljard 364 miljoen dollar geschat. Voor de voorbije zes decenia loopt het verlies op tot bijna 147,8 miljard dollar, middelen die Cuba NIET in de economische en sociale ontwikkeling van het land heeft kunnen investeren.
Mogen we spreken van een cynisch opzet van de Amerikaanse politiek? Schaarste en tekorten creëren om maatschappelijke onvrede uit te lokken, wat politieke tegenstanders veelal van buiten het land misbruiken om de regering te beschuldigen van mensenrechtenschendingen! Daarom is het onjuist dat voorstanders van economische sancties de Cubaanse regering beschuldigen van mensenrechtenschendingen.
De extraterritoriale impact van de blokkade
Er is nog een ander schadelijk aspect van de sancties tegen Cuba dat indirect invloed heeft op de mensenrechten door Cubanen. Deze VS-sancties hebben omwille van hun extraterritoriale toepassing ook schadelijke gevolgen voor de Europese investeringen en ondernemingen die zaken met Cuba doen.
Een actueel en zeer concreet voorbeeld: bakkerijen in Cuba kampen momenteel met een tekort aan tarwemeel. Het gebrek aan vreemde valuta is slechts een deel van het probleem, maar veel banken weigeren betalingen aan leveranciers en rederijen uit angst voor VS-sancties, aldus Maidel Linares, eerste vice-presidente van de Grupo Empresarial de la Industria Alimentaria (GEIA).
De extraterritoriale impact schaadt zelfs NGO’s, families en burgers in hun contacten met het eiland. Na de catastrofale brand in de petroleumtankers in Matanzas (begin augustus ’22) moesten solidariteitsorganisaties zelfs alternatieve kanalen zoeken om noodhulpgelden naar Cuba over te schrijven, omdat onze banken dit weigeren. De eerste slachtoffers zijn de Cubaanse burgers.
De Verenigde Staten negeren de internationale veroordeling van de blokkade
Op 3 november 2022 keurde de Algemene Vergadering van de VN met een bijna absolute meerderheid van 185 landen de Cubaanse resolutie goed die oproept tot veroordeling van de Amerikaanse blokkade tegen Cuba. De Europese Unie veroordeelt krachtig het beleid van unilaterale sancties van de Verenigde Staten tegen Cuba. Maar de Verenigde Staten blijven al deze internationale oproepen negeren.
Politieke dialoog op basis van wederzijds respect
Het Europees Parlement heeft op 5 juli 2017 zijn goedkeuring gegeven aan het Verdrag over politieke dialoog en samenwerking (ADPC) dat eind 2016 door de EU en Cuba is ondertekend. De overeenkomst bevat in het eerste hoofdstuk onder andere de politieke dialoog op hoog niveau over mensenrechten. De drie dialoogrondes over mensenrechten bewijzen dat, ondanks verschillen in interpretatie en praktijk van mensenrechten, het mogelijk is om de dialoog voort te zetten op basis van de beginselen van wederzijds respect en niet-inmenging.
Participatieve en democratische structuren
De Cubaanse staat heeft de structuren en organisaties die burgerparticipatie in het politieke leven van het land mogelijk maken. Dat de PCC, de CDR, de FMC en de vakbonden niet werken zoals zou moeten, is een realiteit die zelfs voormalig president Raúl Castro erkende in zijn toespraak bij de opening van het VIIIe Congres van de PCC: "Wat betreft de massaorganisaties, we zijn tot de conclusie gekomen dat het nodig is om hun acties nieuw leven in te blazen in alle geledingen van de samenleving. Hun werking moet bijgewerkt in overeenstemming met de tijd waarin we nu leven, die heel anders is dan die van de eerste jaren van de revolutie”. En de huidige president Díaz-Canel sloot het Congres af met de volgende verduidelijking: "We zijn ons ervan bewust dat de democratie meer socialistisch is in de mate dat ze meer participatie toelaat. Het is aan ons om volksparticipatie te stimuleren, door gelegenheden en procedures te creëren te luisteren naar de voorstellen, ze te evalueren en uit te voeren, zodat de democratie effectief wordt”.
Externe dreigingen beperken de mogelijkheden voor burgerparticipatie
De supermacht die de Verenigde Staten is, stuurt al 60 jaar met een verstikkende blokkade aan op regimeverandering in Cuba. Onder deze permanente dreiging is het onmogelijk voor Cuba om zijn eigen model van politieke participatie volledig en onder ideale omstandigheden volledig te ontwikkelen. Om een onbevooroordeelde bron aan te halen: de heer Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van de EU, erkende in de commissie buitenlandse zaken van het Europees Parlement op 14 juli 2021 dat er politieke problemen waren, maar het was aannemelijk dat een "zo gespannen sociale en economische situatie protestbewegingen zou uitlokken", eraan herinnerend dat een deel van de factoren die tot zo'n ernstige situatie hadden geleid, te wijten was aan het sanctiebeleid van de VS tegen Cuba, dat alle EU-lidstaten jaar na jaar veroordeelden in de kader van de Algemene Vergadering van de VN.
De conclusie is duidelijk: het beleid van de Verenigde Staten ten opzichte van Cuba verhindert dat de autoriteiten van dit land toegang krijgen tot de nodige middelen om als staat de verantwoordelijkheid op te nemen en te vervullen om de vrije toegang tot collectieve mensenrechten volledig te waarborgen. Bovendien ondermijnt de voortdurende dreiging van de VS om een einde te maken aan het politieke, economische en sociale systeem van Cuba de mogelijkheden van de Cubaanse regering om vrij haar eigen systeem van burgerparticipatie te ontwikkelen.